Türkiye’de aday tercihlerinde yönetim tarzına göre farklı üslupları olduğunu önceki yazımızda kısmen değinmiştik.

Ülkenin siyasetinde önde gelen partilerden AKP ve MHP  doğrudan genel başkan merkezli aday belirleme süreçlerini uyguluyor. Parti başkanın karar verdiği dar bir ekip aday belirleme sürecini yönetiyor. Dolayısıyla merkezi bir süreç işliyor. 

CHP’de ise parti başkanın önerisiyle aday belirleme süreci parti meclisi yoluyla belirleniyor. Parti meclisinin kararları bazı zamanlarda genel başkan görüşlerinden farklılık gösterebiliyor. Bu durum aslında ana muhalefet partisinde kısmi olsa da demokrasi bilincinin ne kadar işlevsel olduğunun da göstergesi olarak karşımıza çıkıyor. CHP ayrıca bazı seçimlerde ön seçim mekanizmasını da işleterek aday belirlenmesinde kendi tabanının tercihine yön veriyor.

İYİ Parti de CHP gibi parti içinde kurullarını işletmeye çalışıyor. Geçtiğimiz yerel seçimlerden önce genel idare kurulunu etkin işleten İYİ Parti, seçime bağımsız girme konusunda tartışmalı bir toplantı sonunda karar aldığını açıkladı.

Yerel ve genel seçimlerde DEM Partiye ayrı bir alan açmak lazım. 31 Mart yerel seçimlerinde parti açıklamasına göre 90 merkezde ön seçim yaparak halkın tercihinin sandığa yansımasına gayret eden tek ve öncü parti. Yerel adayların belirlenmesinde tüm ülkede 100 bin delege oy kullandı. Bu delegeler hem erkek hem kadın adaya oy kullandı. Aday belirlenemediği durumlarda 2.tur seçime gidildi. Hem kadın hem erkek adaya oy kullanılması parti içinde eş başkanlık geleneğinin devam edeceğinin işareti oldu.

DEM Partinin farklı yörelerde farklı kimlikteki adayları aslında ülkedeki toplumun mozaiğinin bir göstergesi olarak karşımızda duruyor. Farklı fikir ve sosyolojik bir çok adayı kendi içinde barındıran ve siyaset yapmasına izin veren DEM Parti demokrasi adına farklı bir merhaleyi içinde barındırıyor.

DEM Partinin uyguladığı eş başkanlık sistemi kadın erkek eşitliğinde güzide bir örnek olarak karşımıza çıkıyor. Aynı zamanda yerel yönetim olarak belirli bir gücü elinde yöneticilere birbirini kontrol etme dengesi de getiriyor. Kadınların hayata ve yönetime katılımlarını da mecburi kılan eş başkanlık sistemi kadınların toplumsal gidişata olumlu katkı yapmasına katkı sağlıyor. Nitekim kadınların olduğu her alan daha derli toplu ve insani olmaktadır.

Dünyanın farklı yerlerinde yerel yöneticilerin belirlenmesi çok değişik tekniklerle olmaktadır. Bunlardan anti demokratik olanlarından biri ÇİN devletinin uygulamasıdır. Belediye başkanları yıllardır iktidarda olan merkezi hükümet tarafından atanıyor. Küçük bir azınlığın refah içinde yaşadığı bu gibi ülkelerin uygulamaları elbette Türkiye için örnek değil.

Gelişmiş ülkelerde açık yada kapaklı ön seçimlerle başkan adayları belirleniyor. Tüm parti üyeleri açık olan sandığa giderek oy kullanıyor. Bazı yerlerde parti üyesi olmaya da gerek yok. Seçmen olmak yeterli. Başkan adayları arasında kendi partisinin adayı seçmenlerce belirleniyor. ABD’de genellikle kullanılan bu yöntem yerelden yeni yöneticilerin çıkmasına neden olurken halkın tam olarak yönetime katılmasına da yardımcı oluor.

Kanada gibi ülkelerde ise parti delegeleri kendi bulunduğu yörede kendi adayını kendi seçiyor. Parti merkezlerinin asla karışmadığı bu usül ülkemizde yeknesak da olsa DEM Parti aday belirleme süreçleriyle benzerlik gösteriyor.

Fransa gibi bazı ülkelerde ise yereldeki parti örgütünün kendi adayını kendisinin karar vermesi ile yerel seçimlere gidilir. Örneğin parti genel başkanı İstanbul adayına müdahale edemez. Partinin İstanbul adayına Partinin il örgütü karar verir. Yani burada partinin İstanbul adayı Erdoğan için, Özel için, Bahçeli için ya da Akşener için tamamen sürprizdir. Ülkemizde bu durum hiç mümkün mü? Parti başkanları İstanbul il teşkilatının alacağı müstahdemlere bile kendileri karar veriyor.

Bazı ülkelerde ise parti meclislerinin karar verdiği bir heyet adayları belirliyor. Ancak burada parti başkanlarının hiçbir etkisi olmuyor. Parti başkanı zaten biliyor ki kendi koltuğu da kesin değil. Başkan biliyor o koltuğun sahibinin kendisi olmadığını ve günü geldiğinde halkın onu kaldıracağını.

 Londra’nın belediye başkanı Hint asıllı Müslüman Sadıq Aman Londra meclisinin bir adayı olarak girdiği seçimde kazandı ve hiç kimse onun dinine milliyetine bakmadı. İyi işler yapınca bir dönem daha aday gösterildi ve seçimi kazandı.

Halen ABD devlet başkanı Biden New York belediye başkanın belirlenmesine müdahale etmesi kendi ülkesinde çok absürt olarak karşılanıyor.

Gelişmiş ülkelerde ve demokrasilerde parti başkanları yerel yöneticilere asla karışmazken yerel seçmen de kendi karar vermesi gereken yöneticileri başkasının seçerek önüne getirmesine asla müsaade etmiyor.

Tüm partilerin ve seçmenlerin kendi gelecekleri için daha rasyonel tercihlerde bulunabileceği yöntemlerin önlerinden kaçırılmaması için dikkat etmeleri çok büyük önem arz ediyor. Yöneticiler tarafından en iyi hizmeti almak bu ülkede yaşayan herkesin hakkı. Daha dürüst, ahlaklı, becerikli başarılı kişiler tarafından ülkemizin korunması ve geliştirilmesi için daha duyarlı ve dikkatli olmak da bizim görevimiz olmalı.